Kaart (cartografie) - Vianen (Utrecht) (Gemeente Vianen)

Vianen is een stad en voormalige gemeente in de gemeente Vijfheerenlanden, in de Nederlandse provincie Utrecht.

Zo'n 3400 jaar geleden waren de eerste nederzettingen in het dorp Vianen, maar het dorpje werd vaak geteisterd door overstromingen waardoor de bewoners steeds weer ergens anders gingen wonen. Rond het jaar 1000 na Christus kwamen er pas definitieve nederzettingen.

In 1336 gaf Willem van Duivenvoorde, de bouwheer van Vianen met zijn vrouw Heilwich van Vianen de eerste stadsrechten aan Vianen. Willem legde Vianen aan als vestingstad. De stad heeft verscheidene verdedigingswerken, zoals de stadsmuren en de Lekpoort. Met deze verdedigingswerken kon de bisschop van Utrecht onder druk worden gezet, waardoor Vianen een concurrentiepositie kreeg ten opzichte van Utrecht. De stad ligt op een strategisch belangrijke plaats aan de Lek. Nadat in 1122 de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede was afgedamd, moesten schepen richting Utrecht Vianen passeren. Later was de stad een schakel in de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

De familie Brederode was belangrijk voor de historische ontwikkeling van Vianen. Ze maakten van Vianen een bloeiende stad, die tegelijkertijd ook een staat was. In 1414 werd Walraven I van Brederode door een huwelijk heer van Vianen. Het geslacht van Brederode bewoonde het kasteel Batestein. De familie van Brederode hoorde tot de voornaamste adel van Holland en speelde in de geschiedenis van Holland een belangrijke rol. In 1679 overleed Wolfert van Brederode, de laatste mannelijke afstammeling van de familie en de laatste heer van Brederode. De heerlijkheid van Vianen werd geërfd door het Duitse huis Lippe. Vianen was in die tijd nog een van de Republiek onafhankelijk deel van het Duitse Rijk. In 1696 ging het kasteel Batestein in vlammen op, de Hofpoort is het enige wat er nu nog van over is.

In 1725 werd Vianen gekocht door de Staten van Holland en West-Friesland voor een bedrag van 898.200 gulden. Ongeveer 70 jaar later, na het uitroepen van de Bataafse Republiek in 1795, werd Vianen deel van het gewest Holland.

De gemeente Vianen werd ingesteld in 1812, en maakte deel uit van de provincie Zuid-Holland. Per 1 januari 1986 werden de gemeentes Everdingen en Hagestein bij Vianen gevoegd. Op 1 januari 2002 werd de gemeente ingedeeld bij de provincie Utrecht. Op 1 januari 2019 fuseerde Vianen met de naburige Zuid-Hollandse gemeenten Leerdam en Zederik tot een nieuwe gemeente Vijfheerenlanden die werd ingedeeld bij de provincie Utrecht; de ambtelijke organisaties van deze drie gemeenten waren reeds op 1 januari 2018 een samenwerking aangegaan.